Ο Εκπολιτιστικός Σύλλογος Λειβαδιωτών διοργανώνει σε συνεργασία με τον Δήμο Θέρμης, την Τοπική Κοινότητα Λειβαδίου και άλλους πολιτιστικούς συλλόγους, την αναβίωση του εθίμου του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα στο Λειβάδι την Κυριακή 24 Ιουνίου 2018 στις 20:00 το βράδυ.
Στις εκδηλώσεις θα συμμετέχουν οι κάτοικοι του Λειβαδίου μαζί με χορευτικά τμήματα πολιτιστικών συλλόγων της περιοχής. Στόχος των εκδηλώσεων είναι η διατήρηση των λαϊκών πολιτισμικών παραδόσεων και εθίμων και η ανάδειξη του φυσικού περιβάλλοντος του οικισμού με πολιτιστικές δράσεις.
Αναλυτικά το πρόγραμμα των εκδηλώσεων περιγράφεται ακολούθως:
ΠΡΟΓΡΑΜΜΑ ΤΩΝ ΕΚΔΗΛΩΣΕΩΝ
20:00. Είσοδος των χορευτικών τμημάτων
20:10-20:30 Χαιρετισμοί επισήμων
20:30 – 21: 30 Χορευτικά τμήματα Πολιτιστικών Συλλόγων
21:30 – 23:00 Λαϊκοί χοροί και τραγούδια για το κοινό
Η γιορτή του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα
Η εορταστική εκδήλωση της αναβίωσης του εθίμου του Κλήδονα διοργανώνεται κάθε χρόνο από τον Πολιτιστικό Σύλλογο Λειβαδιωτών σε συνεργασία με τον Δήμο Θέρμης, την τοπική Κοινότητα Λειβαδίου με τη συμμετοχή χορευτικών τμημάτων διαφόρων Συλλόγων της πόλης και της περιοχής του Δήμου Θέρμης. Περιλαμβάνει την αναπαράσταση του εθίμου του «αμίλητου νερού», λαϊκούς χορούς και τραγούδια από ομάδες ανδρών, γυναικών και παιδιών γύρω από τον «αφανό» (τη φωτιά), καθώς και τοπικά παραδοσιακά εδέσματα και ποτά τα οποία προσφέρονται δωρεάν στους επισκέπτες και φίλους του Λειβαδίου.
Η γιορτή του Αϊ Γιάννη του Κλήδονα είναι μια από τις αρχαιότερες παραδοσιακές γιορτές της ελληνικής υπαίθρου. Έχει τις ρίζες της βαθιά μέσα στους αιώνες και συνδέεται με την πυρολατρεία, τον παγανισμό και τις ειδωλολατρικές τελετουργίες κάθαρσης. Πηγάζει από την ανάγκη του ανθρώπου να εξορκίσει το κακό, να εξαγνιστεί και να γνωρίσει το μέλλον και το πεπρωμένο του.
Η λέξη «κλήδων» ή «κλείδων» σημαίνει μαντεία ή προφητεία και προέρχεται από τις λέξεις κληηδών – κλεηδών – κληδόνα, τις οποίες συναντούμε στους ποιητές των αρχαϊκών χρόνων Όμηρο και Ησίοδο. Οι λέξεις αυτές είναι συνώνυμες με τις λέξεις οιωνός (θεϊκό σημάδι), χρησμός, μαντεία, προφητεία, θεϊκός λόγος, φήμη ή φωνή.
Ο προχριστιανικός κόσμος έδινε μεγάλη σημασία στη μαντική, την προφητεία και την ερμηνεία των ονείρων. Η μαντική συνδεόταν σχεδόν πάντα με κάποιο φυσικό στοιχείο, όπως το πυρ και το ύδωρ, καθόσον οι άνθρωποι πίστευαν πως τα στοιχεία αυτά έδιωχναν το κακό και εξάγνιζαν τις ψυχές τους ή φανέρωναν σε αυτούς τα μελλούμενα.
Η λέξη «κλήδων» εκφράζει την πίστη ότι το νερό έχει μαντικές ιδιότητες, εκτός από την ανάνηψη και την πνευματική εγρήγορση που προσδίδει στον άνθρωπο. Οι αρχαίοι έλληνες πίστευαν ότι ορισμένες πηγές ήταν ιερές, ότι τις προστάτευαν οι θεοί και τις φύλασσαν οι νύμφες, οι νεράιδες. Ανάλογες αντιλήψεις διατηρούνται και σήμερα καθόσον πιστεύουμε ότι το αγίασμα ορισμένων παρεκκλησίων ή ο αγιασμός του ύδατος στις τελετές της Εκκλησίας μας έχουν θεραπευτικές και καθαρτικές ιδιότητες. Εκτός από το νερό που ήταν βασικό στοιχείο της τελετουργίας, οι άνθρωποι άναβαν φωτιές και χόρευαν γύρω από αυτές, επειδή πίστευαν πως η φωτιά έχει καθαρτικές ιδιότητες και εξαγνίζει τους πιστούς από τα σφάλματά τους ή τους προστατεύει από διάφορες ασθένειες (η πίστη στο «καθαρτήριο πυρ»).
Το έθιμο του Κλήδονα εκφράζει την αγωνία του ανθρώπου και την ανάγκη να μαντέψει και να γνωρίσει το μέλλον του, να πάρει κάποιες προφυλάξεις από ασθένειες και να απομακρύνει την αβεβαιότητα για την ύπαρξή του.
Πολλές ειδωλολατρικές συνήθειες και αντιλήψεις αφομοιώθηκαν από τον Χριστιανισμό και ενσωματώθηκαν σε χριστιανικές εορτές. Ανάλογο συμβαίνει και με το έθιμο του Κλήδονα, το οποίο συνδέθηκε με την εορτή των γενεθλίων του Αγίου Ιωάννου του Προδρόμου στις 24 Ιουνίου. Η λαϊκή φράση: «Ανοίξετε τον Κλήδονα στου Αϊ Γιαννιού τη χάρη» μαρτυρεί την αφομοίωση αυτή. Από την Αγία Γραφή γνωρίζουμε, εξάλλου, ότι ο Άγιος Ιωάννης ο Πρόδρομος ήταν ο τελευταίος προφήτης του Ιουδαϊσμού, ο οποίος κήρυττε την έλευση του Ιησού Χριστού, για αυτό και αποκαλείται Πρόδρομος. Το έθιμο συνδέθηκε με τη εορτή της γέννησης του Αγίου Ιωάννου κατά μια εκδοχή επειδή ο Άγιος Ιωάννης ήταν προφήτης, ενώ κατά μία άλλη εκδοχή, επειδή ο Ζαχαρίας, ο πατέρας του Αγίου, δεν μπορούσε να μιλήσει μέχρι τη γέννηση του παιδιού του, ένεκα της δυσπιστίας του.
Η γιορτή του Κλήδονα είναι μια λαϊκή γιορτή. Η οποία συνδέεται με την αγωνία των κοριτσιών να γνωρίσουν ποιος θα είναι ο σύντροφος της ζωής τους. Σύμφωνα με το έθιμο, την παραμονή του Αϊ-Γιαννιού, τα κορίτσια του χωριού συγκεντρώνονταν σε ένα σπίτι και κάποια από αυτά πήγαιναν σε μια πηγή του χωριού και μετέφεραν μέσα σε μία υδρία (στάμνα) το νερό στο σπίτι. Το νερό αυτό λεγόταν «αμίλητο», επειδή στη διαδρομή μέχρι το σπίτι δεν έπρεπε να μιλήσουν σε κανέναν. Εκεί τα κορίτσια έριχναν μέσα στην υδρία που περιείχε το “αμίλητο νερό” της πηγής ένα συμβολικό αντικείμενο (ένα «σημάδι» ή «ριζικάρι») και άφηναν τη στάμνα με το αμίλητο νερό και τα συμβολικά αντικείμενα στο ύπαιθρο όλη τη νύχτα σκεπασμένα με ένα κόκκινο ύφασμα. Με τον χορό γύρω από τις φωτιές επεδίωκαν τα κορίτσια τον εξαγνισμό και συνάμα παρακαλούσαν τον θεό προστάτη της πηγής να αποκαλύψει την άλλη μέρα ποιος θα ήταν ο μελλοντικός σύντροφος στη ζωή τους. Την άλλη μέρα μια ηλικιωμένη γυναίκα αποκάλυπτε την υδρία και έβγαζε από αυτή τα σύμβολα των κοριτσιών απαγγέλλοντας κάποια προφητικά λόγια ή δίστιχα χωρίς να γνωρίζει σε ποια ανήκε το κάθε σύμβολο. Τα κορίτσια προσπαθούσαν να μαντέψουν από τα λεγόμενα της γυναίκας ποιος θα ήταν ο μελλοντικός σύντροφος στη ζωή τους.
Προς απάντηση στο ερώτημα: τι συμβολίζουν σήμερα οι φωτιές και το «αμίλητο νερό» του εθίμου του Κλήδονα, παραθέτουμε κάποιες κρητικές μαντινάδες:
«Με τσι φωτιές του Αϊ-Γιαννιού είδα την ομορφιά σου,
κ’ είπα να πέσω να καώ μέσα στην αγκαλιά σου.»
«Του Κλήδονα τα μυστικά κανείς δεν τα κατέχει,
μόνο τ’ αμίλητο νερό που στο κουρούπι έχει».
«Μες στο σταμνί του Κλήδονα δυο κερασάκια βάνω
να δω αν βγουν αληθινά τα όνειρα που κάνω.»
Οι κάτοικοι του Λειβαδίου γιόρταζαν το έθιμο του Κλήδονα την παραμονή της γιορτής του Αϊ Γιάννη ανάβοντας μεγάλες φωτιές, τους «αφανούς», στις πλατείες και τις γειτονιές του χωριού, τραγουδώντας και χορεύοντας γύρω από αυτές. Άντρες και γυναίκες, αγόρια και κορίτσια πηδούσαν πάνω από τις φωτιές εκφωνώντας διάφορα δίστιχα μοτίβα, όπως π.χ. «Να πηδήξω τη φωτιά, μη με πιάσει αρρωστιά», καθώς και άλλα παρόμοια. Πίστευαν, δηλαδή, πως αν περνούσαν πάνω από τη φωτιά, αυτή θα τους προφύλασσε από βαριές ασθένειες και μεγάλα κακά που οι ίδιοι αδυνατούσαν να δαμάσουν.Για περισσότερες πληροφορίες για τις εκδηλώσεις οι δημότες μας μπορούν να απευθύνονται στον κ. Δημήτρη Β. Γουδήρα και τα τηλέφωνα 6977824393 / 2310-449065.
